Trong năm qua, thị trường cấp một của ngành công nghiệp mã hóa hoạt động yếu kém, dường như trở về giai đoạn ban đầu. Trong "thị trường gấu" này, những điểm yếu của nhân tính và lỗ hổng trong hệ thống phi tập trung đã được phơi bày. Các nhà tạo lập thị trường lẽ ra phải là sự hỗ trợ cho các dự án mới, bằng cách cung cấp tính thanh khoản và ổn định giá cả để giúp các dự án đứng vững. Tuy nhiên, một hình thức hợp tác được gọi là "mô hình tùy chọn cho vay" mặc dù có thể mang lại lợi ích đôi bên trong thị trường bò, nhưng lại bị một số hành vi xấu lạm dụng trong thị trường gấu, âm thầm gây tổn hại cho các dự án mã hóa nhỏ, dẫn đến sự sụp đổ niềm tin và sự hỗn loạn trên thị trường.
Thị trường tài chính truyền thống cũng từng đối mặt với những vấn đề tương tự, nhưng thông qua cơ chế quản lý trưởng thành và minh bạch, đã giảm thiểu thiệt hại đến mức tối thiểu. Ngành mã hóa hoàn toàn có thể học hỏi kinh nghiệm từ tài chính truyền thống để giải quyết những vấn đề hiện tại, xây dựng một hệ sinh thái tương đối công bằng. Bài viết này sẽ đi sâu vào cơ chế hoạt động của mô hình tùy chọn cho vay, những rủi ro tiềm ẩn đối với dự án, so sánh với thị trường truyền thống, cũng như phân tích tình trạng hiện tại.
Mô hình tùy chọn cho vay: Bề ngoài tươi sáng, ẩn chứa rủi ro
Trong thị trường tiền điện tử, nhiệm vụ của các nhà tạo lập thị trường là đảm bảo thị trường có đủ khối lượng giao dịch thông qua việc mua bán mã thông báo thường xuyên, ngăn chặn giá cả biến động mạnh do mất cân bằng cung cầu. Đối với các dự án mới nổi, việc tìm kiếm hợp tác với các nhà tạo lập thị trường gần như là con đường không thể thiếu, nếu không sẽ khó có thể lên sàn giao dịch hoặc thu hút nhà đầu tư. "Mô hình tùy chọn cho vay" là một mô hình hợp tác phổ biến: bên dự án cho mượn một lượng lớn mã thông báo cho các nhà tạo lập thị trường với chi phí miễn phí hoặc rất thấp; các nhà tạo lập thị trường sử dụng những mã thông báo này để thực hiện hoạt động "tạo lập thị trường" trên sàn giao dịch, duy trì sự sôi động của thị trường. Hợp đồng thường bao gồm các điều khoản tùy chọn, cho phép các nhà tạo lập thị trường hoàn trả mã thông báo với giá đã thỏa thuận vào những thời điểm nhất định trong tương lai hoặc mua trực tiếp, nhưng họ cũng có thể chọn không thực hiện quyền lựa chọn này.
Bề ngoài, điều này có vẻ như là một thỏa thuận đôi bên cùng có lợi: bên dự án nhận được sự hỗ trợ từ thị trường, các nhà tạo lập thị trường kiếm được chênh lệch giao dịch hoặc phí dịch vụ. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ tính linh hoạt của các điều khoản tùy chọn và tính không minh bạch của hợp đồng. Sự không đối xứng thông tin giữa bên dự án và các nhà tạo lập thị trường đã tạo cơ hội cho một số nhà tạo lập thị trường không trung thực. Họ có thể lợi dụng các mã thông báo đã vay để làm rối loạn trật tự thị trường, đặt lợi ích của bản thân lên hàng đầu.
Hành vi cướp bóc: Dự án đã rơi vào tình trạng khó khăn như thế nào
Mô hình tùy chọn cho vay một khi bị lạm dụng, có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho dự án. Thủ đoạn phổ biến nhất là "dập giá": các nhà tạo lập thị trường sẽ bán tháo một lượng lớn token đã vay, dẫn đến giá giảm mạnh, các nhà đầu tư nhỏ thấy tình hình xấu đi liền theo đó bán tháo, thị trường rơi vào hoảng loạn. Các nhà tạo lập thị trường có thể thu lợi từ điều này, chẳng hạn thông qua hoạt động "bán khống" - trước tiên bán token với giá cao, sau đó chờ giá sụp đổ rồi mua lại với giá thấp để trả lại cho bên dự án, kiếm lời từ chênh lệch. Hoặc, họ có thể lợi dụng các điều khoản của tùy chọn, "trả lại" token ở mức giá thấp nhất, với chi phí gần như bằng không.
Hành động này có tác động tàn phá đến các dự án nhỏ. Chúng tôi đã thấy nhiều trường hợp, giá token giảm một nửa chỉ trong vài ngày, vốn hóa thị trường bốc hơi, việc tái huy động vốn cho dự án gần như không thể. Tệ hơn nữa, sinh mệnh của các dự án mã hóa phụ thuộc vào sự tin tưởng của cộng đồng, một khi giá cả sụp đổ, các nhà đầu tư hoặc xác định dự án là "lừa đảo", hoặc hoàn toàn mất niềm tin, cộng đồng sẽ tan rã theo. Sàn giao dịch có yêu cầu nghiêm ngặt về khối lượng giao dịch và sự ổn định giá của token, sự sụt giảm giá có thể dẫn đến việc gỡ bỏ ngay lập tức, triển vọng của dự án trở nên ảm đạm.
Điều tồi tệ hơn là, những thỏa thuận hợp tác này thường bị che đậy bởi các thỏa thuận bảo mật (NDA), khiến bên ngoài không thể biết được chi tiết. Đội ngũ dự án thường là những người mới có nền tảng kỹ thuật, nhận thức về thị trường tài chính và rủi ro hợp đồng còn khá nông cạn. Đối mặt với các nhà tạo lập thị trường có kinh nghiệm, họ thường ở trong vị thế bị động, thậm chí không rõ mình đã ký vào những điều khoản "bẫy" nào. Sự không đối xứng thông tin này khiến các dự án nhỏ trở thành nạn nhân dễ dàng của các hành vi cướp bóc.
Các rủi ro tiềm ẩn khác
Ngoài vấn đề "mô hình tùy chọn cho vay" trong đó giá bị đẩy xuống do bán tháo các token vay được và lạm dụng các điều khoản của tùy chọn để thanh toán giá thấp, các nhà tạo lập thị trường trong thị trường tiền điện tử còn có những chiêu trò khác nhắm vào các dự án nhỏ thiếu kinh nghiệm:
Khối lượng giao dịch giả: Thực hiện giao dịch qua tài khoản tự vận hành hoặc bên liên quan để tạo ra sự hoạt động giao dịch giả, thu hút nhà đầu tư nhỏ lẻ tham gia. Một khi ngừng hoạt động này, khối lượng giao dịch giảm đột ngột, giá cả sụp đổ, dự án có thể đối mặt với rủi ro bị sàn giao dịch gỡ bỏ.
Bẫy hợp đồng: Thiết lập tiền đặt cọc cao, "tiền thưởng hiệu suất" không hợp lý trong hợp đồng, hoặc cho phép các nhà tạo lập thị trường mua token với giá thấp, sau đó bán ra với giá cao sau khi niêm yết, gây ra sụt giảm giá mạnh, khiến nhà đầu tư nhỏ lẻ chịu thiệt hại nặng nề, và bên dự án phải gánh chịu tiếng xấu.
Giao dịch nội bộ: Sử dụng lợi thế thông tin, biết trước các tin tức quan trọng của dự án, thực hiện giao dịch không đúng cách. Ví dụ như đẩy giá lên cao trước tin tốt để dụ dỗ nhà đầu tư nhỏ lẻ mua vào rồi bán tháo, hoặc phát tán tin xấu để hạ giá rồi mua vào với số lượng lớn.
Kiểm soát tính thanh khoản: Khiến các bên dự án phụ thuộc vào dịch vụ của họ, đe dọa tăng giá hoặc rút vốn, nếu không gia hạn hợp đồng sẽ làm sụp đổ, khiến các bên dự án rơi vào tình thế khó khăn.
Bán hàng kết hợp: Quảng bá bao gồm tiếp thị, quan hệ công chúng, và kéo giá trong "dịch vụ trọn gói", thực tế đều là lưu lượng giả, giá cả tăng cao trong thời gian ngắn chắc chắn sẽ sụp đổ, bên dự án không chỉ mất tiền mà còn có thể đối mặt với rủi ro pháp lý.
Phân biệt đối xử: Khi phục vụ nhiều dự án cùng lúc, thiên vị khách hàng lớn, cố tình hạ giá các dự án nhỏ, hoặc chuyển tiền giữa các dự án, tạo ra ảo giác "cái này mất cái kia được", dẫn đến các dự án nhỏ chịu thiệt hại.
Những hành vi này đều lợi dụng lỗ hổng quy định của thị trường tiền điện tử và kinh nghiệm thiếu hụt của các bên dự án, có thể dẫn đến việc giá trị thị trường của dự án bị bốc hơi, cộng đồng tan rã.
Kinh nghiệm từ thị trường tài chính truyền thống
Thị trường tài chính truyền thống - như cổ phiếu, trái phiếu, hợp đồng tương lai và các lĩnh vực khác - cũng đã phải đối mặt với những vấn đề tương tự. Ví dụ, "cuộc tấn công của thị trường gấu" làm giảm giá cổ phiếu thông qua việc bán tháo lớn. Các công ty giao dịch tần suất cao đôi khi sử dụng các thuật toán siêu tốc để chiếm ưu thế khi tạo lập thị trường, phóng đại biến động thị trường để thu lợi. Trong thị trường giao dịch ngoài sàn (OTC), thông tin không minh bạch cũng cung cấp cho một số nhà tạo lập thị trường cơ hội định giá không công bằng. Trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, một số quỹ phòng hộ bị cáo buộc đã thực hiện việc bán khống cổ phiếu ngân hàng một cách ác ý, làm trầm trọng thêm nỗi sợ hãi của thị trường.
Tuy nhiên, thị trường truyền thống đã tích lũy kinh nghiệm phong phú trong việc đối phó với những vấn đề này, điều này đáng để ngành mã hóa tham khảo. Dưới đây là một số điểm chính:
Quản lý nghiêm ngặt: Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) đã ban hành "Quy tắc SHO", yêu cầu phải đảm bảo cổ phiếu có thể cho vay trước khi thực hiện bán khống, nhằm ngăn chặn "bán khống trần". "Quy tắc giá tăng" quy định chỉ được thực hiện bán khống khi giá cổ phiếu tăng, hạn chế hành vi thao túng giá xấu. Hành vi thao túng thị trường bị cấm rõ ràng, vi phạm Điều 10b-5 của "Đạo luật Chứng khoán" có thể đối mặt với khoản phạt khổng lồ hoặc thậm chí là án tù. Liên minh Châu Âu cũng có "Quy định về Lạm dụng Thị trường" (MAR) tương tự, nhằm mục đích chống lại các hành vi thao túng giá.
Thông tin minh bạch: Thị trường truyền thống yêu cầu các công ty niêm yết báo cáo cho cơ quan quản lý nội dung thỏa thuận với các nhà tạo lập thị trường, dữ liệu giao dịch (bao gồm giá cả, khối lượng giao dịch) phải được công khai và có thể tra cứu, nhà đầu tư nhỏ lẻ cũng có thể nhận được thông tin này thông qua các đầu cuối chuyên nghiệp. Mọi giao dịch lớn đều cần phải báo cáo, nhằm ngăn chặn việc "đè giá" một cách bí mật. Độ minh bạch này đã giảm đáng kể không gian hành vi sai trái của các nhà tạo lập thị trường.
Giám sát thời gian thực: Sàn giao dịch sử dụng thuật toán để liên tục giám sát thị trường, ngay khi phát hiện sự biến động bất thường hoặc khối lượng giao dịch, chẳng hạn như một cổ phiếu đột ngột giảm mạnh, sẽ kích hoạt quy trình điều tra. Cơ chế ngắt mạch tự động tạm dừng giao dịch khi giá biến động mạnh, tạo cho thị trường một khoảng thời gian bình tĩnh, tránh sự lan tỏa của cảm xúc hoảng loạn.
Quy định ngành: Các cơ quan như Cơ quan Quản lý Tài chính Hoa Kỳ (FINRA) đã thiết lập các tiêu chuẩn đạo đức cho các nhà tạo lập thị trường, yêu cầu họ cung cấp báo giá công bằng và duy trì sự ổn định của thị trường. Các nhà tạo lập thị trường được chỉ định của Sàn giao dịch Chứng khoán New York (DMM) phải đáp ứng các yêu cầu về vốn và hành vi nghiêm ngặt, nếu không sẽ bị mất tư cách.
Bảo vệ nhà đầu tư: Nếu các nhà tạo lập thị trường làm rối loạn trật tự thị trường, nhà đầu tư có thể tìm kiếm bồi thường thông qua vụ kiện tập thể. Sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, nhiều ngân hàng đã bị cổ đông kiện vì hành vi thao túng thị trường. Công ty bảo vệ nhà đầu tư chứng khoán (SIPC) cung cấp một mức độ bồi thường cho những thiệt hại do hành vi sai trái của các nhà môi giới.
Mặc dù những biện pháp này không hoàn hảo, nhưng thực sự đã giảm đáng kể các hành vi bóc lột trong thị trường truyền thống. Kinh nghiệm cốt lõi của thị trường truyền thống là kết hợp quy định, tính minh bạch và cơ chế trách nhiệm, xây dựng một mạng lưới bảo vệ đa tầng.
Phân tích sự yếu kém của thị trường tiền điện tử
So với thị trường truyền thống, thị trường tiền điện tử dễ bị ảnh hưởng bởi hành vi không đúng cách hơn, lý do chính bao gồm:
Quy định chưa trưởng thành: Thị trường truyền thống có hàng trăm năm kinh nghiệm quản lý, hệ thống pháp luật tương đối hoàn thiện. Trong khi đó, hệ thống quy định toàn cầu của thị trường tiền điện tử vẫn đang ở giai đoạn ráp nối, nhiều khu vực vẫn chưa có quy định rõ ràng đối với thao túng thị trường hoặc hành vi của nhà tạo lập thị trường, tạo điều kiện cho những kẻ xấu.
Quy mô thị trường nhỏ: Giá trị vốn hóa và tính thanh khoản của tiền điện tử vẫn còn chênh lệch lớn so với thị trường cổ phiếu trưởng thành. Hoạt động của một nhà tạo lập thị trường đơn lẻ có thể dẫn đến sự biến động giá mạnh của một đồng tiền, trong khi các cổ phiếu vốn hóa lớn trên thị trường truyền thống thì khó bị thao túng dễ dàng như vậy.
Kinh nghiệm của đội ngũ dự án còn thiếu: Nhiều đội ngũ dự án mã hóa chủ yếu là các chuyên gia kỹ thuật, biết rất ít về lĩnh vực tài chính. Họ có thể không nhận ra những rủi ro tiềm ẩn của mô hình tùy chọn cho vay, dễ bị nhà tạo lập thị trường dẫn dắt sai lầm khi ký kết hợp đồng.
Thiếu minh bạch: Thị trường tiền điện tử thường sử dụng các thỏa thuận bảo mật, chi tiết hợp đồng ít được biết đến. Sự kín đáo này, vốn đã được quản lý chú ý trong thị trường truyền thống, lại trở thành điều bình thường trong thế giới mã hóa.
Những yếu tố này tác động tổng hợp, khiến các dự án nhỏ trở thành nạn nhân dễ bị tổn thương của hành vi cướp bóc, đồng thời cũng dần xói mòn nền tảng niềm tin và hệ sinh thái lành mạnh của toàn ngành.
Trang này có thể chứa nội dung của bên thứ ba, được cung cấp chỉ nhằm mục đích thông tin (không phải là tuyên bố/bảo đảm) và không được coi là sự chứng thực cho quan điểm của Gate hoặc là lời khuyên về tài chính hoặc chuyên môn. Xem Tuyên bố từ chối trách nhiệm để biết chi tiết.
Khám phá những cạm bẫy tiềm ẩn của những nhà tạo lập thị trường trong thị trường tiền điện tử: Các dự án nhỏ làm thế nào để tránh trở thành con mồi
Thị trường tiền điện tử的隐藏陷阱：Tùy chọn模型的潜在风险
Trong năm qua, thị trường cấp một của ngành công nghiệp mã hóa hoạt động yếu kém, dường như trở về giai đoạn ban đầu. Trong "thị trường gấu" này, những điểm yếu của nhân tính và lỗ hổng trong hệ thống phi tập trung đã được phơi bày. Các nhà tạo lập thị trường lẽ ra phải là sự hỗ trợ cho các dự án mới, bằng cách cung cấp tính thanh khoản và ổn định giá cả để giúp các dự án đứng vững. Tuy nhiên, một hình thức hợp tác được gọi là "mô hình tùy chọn cho vay" mặc dù có thể mang lại lợi ích đôi bên trong thị trường bò, nhưng lại bị một số hành vi xấu lạm dụng trong thị trường gấu, âm thầm gây tổn hại cho các dự án mã hóa nhỏ, dẫn đến sự sụp đổ niềm tin và sự hỗn loạn trên thị trường.
Thị trường tài chính truyền thống cũng từng đối mặt với những vấn đề tương tự, nhưng thông qua cơ chế quản lý trưởng thành và minh bạch, đã giảm thiểu thiệt hại đến mức tối thiểu. Ngành mã hóa hoàn toàn có thể học hỏi kinh nghiệm từ tài chính truyền thống để giải quyết những vấn đề hiện tại, xây dựng một hệ sinh thái tương đối công bằng. Bài viết này sẽ đi sâu vào cơ chế hoạt động của mô hình tùy chọn cho vay, những rủi ro tiềm ẩn đối với dự án, so sánh với thị trường truyền thống, cũng như phân tích tình trạng hiện tại.
Mô hình tùy chọn cho vay: Bề ngoài tươi sáng, ẩn chứa rủi ro
Trong thị trường tiền điện tử, nhiệm vụ của các nhà tạo lập thị trường là đảm bảo thị trường có đủ khối lượng giao dịch thông qua việc mua bán mã thông báo thường xuyên, ngăn chặn giá cả biến động mạnh do mất cân bằng cung cầu. Đối với các dự án mới nổi, việc tìm kiếm hợp tác với các nhà tạo lập thị trường gần như là con đường không thể thiếu, nếu không sẽ khó có thể lên sàn giao dịch hoặc thu hút nhà đầu tư. "Mô hình tùy chọn cho vay" là một mô hình hợp tác phổ biến: bên dự án cho mượn một lượng lớn mã thông báo cho các nhà tạo lập thị trường với chi phí miễn phí hoặc rất thấp; các nhà tạo lập thị trường sử dụng những mã thông báo này để thực hiện hoạt động "tạo lập thị trường" trên sàn giao dịch, duy trì sự sôi động của thị trường. Hợp đồng thường bao gồm các điều khoản tùy chọn, cho phép các nhà tạo lập thị trường hoàn trả mã thông báo với giá đã thỏa thuận vào những thời điểm nhất định trong tương lai hoặc mua trực tiếp, nhưng họ cũng có thể chọn không thực hiện quyền lựa chọn này.
Bề ngoài, điều này có vẻ như là một thỏa thuận đôi bên cùng có lợi: bên dự án nhận được sự hỗ trợ từ thị trường, các nhà tạo lập thị trường kiếm được chênh lệch giao dịch hoặc phí dịch vụ. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ tính linh hoạt của các điều khoản tùy chọn và tính không minh bạch của hợp đồng. Sự không đối xứng thông tin giữa bên dự án và các nhà tạo lập thị trường đã tạo cơ hội cho một số nhà tạo lập thị trường không trung thực. Họ có thể lợi dụng các mã thông báo đã vay để làm rối loạn trật tự thị trường, đặt lợi ích của bản thân lên hàng đầu.
Hành vi cướp bóc: Dự án đã rơi vào tình trạng khó khăn như thế nào
Mô hình tùy chọn cho vay một khi bị lạm dụng, có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho dự án. Thủ đoạn phổ biến nhất là "dập giá": các nhà tạo lập thị trường sẽ bán tháo một lượng lớn token đã vay, dẫn đến giá giảm mạnh, các nhà đầu tư nhỏ thấy tình hình xấu đi liền theo đó bán tháo, thị trường rơi vào hoảng loạn. Các nhà tạo lập thị trường có thể thu lợi từ điều này, chẳng hạn thông qua hoạt động "bán khống" - trước tiên bán token với giá cao, sau đó chờ giá sụp đổ rồi mua lại với giá thấp để trả lại cho bên dự án, kiếm lời từ chênh lệch. Hoặc, họ có thể lợi dụng các điều khoản của tùy chọn, "trả lại" token ở mức giá thấp nhất, với chi phí gần như bằng không.
Hành động này có tác động tàn phá đến các dự án nhỏ. Chúng tôi đã thấy nhiều trường hợp, giá token giảm một nửa chỉ trong vài ngày, vốn hóa thị trường bốc hơi, việc tái huy động vốn cho dự án gần như không thể. Tệ hơn nữa, sinh mệnh của các dự án mã hóa phụ thuộc vào sự tin tưởng của cộng đồng, một khi giá cả sụp đổ, các nhà đầu tư hoặc xác định dự án là "lừa đảo", hoặc hoàn toàn mất niềm tin, cộng đồng sẽ tan rã theo. Sàn giao dịch có yêu cầu nghiêm ngặt về khối lượng giao dịch và sự ổn định giá của token, sự sụt giảm giá có thể dẫn đến việc gỡ bỏ ngay lập tức, triển vọng của dự án trở nên ảm đạm.
Điều tồi tệ hơn là, những thỏa thuận hợp tác này thường bị che đậy bởi các thỏa thuận bảo mật (NDA), khiến bên ngoài không thể biết được chi tiết. Đội ngũ dự án thường là những người mới có nền tảng kỹ thuật, nhận thức về thị trường tài chính và rủi ro hợp đồng còn khá nông cạn. Đối mặt với các nhà tạo lập thị trường có kinh nghiệm, họ thường ở trong vị thế bị động, thậm chí không rõ mình đã ký vào những điều khoản "bẫy" nào. Sự không đối xứng thông tin này khiến các dự án nhỏ trở thành nạn nhân dễ dàng của các hành vi cướp bóc.
Các rủi ro tiềm ẩn khác
Ngoài vấn đề "mô hình tùy chọn cho vay" trong đó giá bị đẩy xuống do bán tháo các token vay được và lạm dụng các điều khoản của tùy chọn để thanh toán giá thấp, các nhà tạo lập thị trường trong thị trường tiền điện tử còn có những chiêu trò khác nhắm vào các dự án nhỏ thiếu kinh nghiệm:
Khối lượng giao dịch giả: Thực hiện giao dịch qua tài khoản tự vận hành hoặc bên liên quan để tạo ra sự hoạt động giao dịch giả, thu hút nhà đầu tư nhỏ lẻ tham gia. Một khi ngừng hoạt động này, khối lượng giao dịch giảm đột ngột, giá cả sụp đổ, dự án có thể đối mặt với rủi ro bị sàn giao dịch gỡ bỏ.
Bẫy hợp đồng: Thiết lập tiền đặt cọc cao, "tiền thưởng hiệu suất" không hợp lý trong hợp đồng, hoặc cho phép các nhà tạo lập thị trường mua token với giá thấp, sau đó bán ra với giá cao sau khi niêm yết, gây ra sụt giảm giá mạnh, khiến nhà đầu tư nhỏ lẻ chịu thiệt hại nặng nề, và bên dự án phải gánh chịu tiếng xấu.
Giao dịch nội bộ: Sử dụng lợi thế thông tin, biết trước các tin tức quan trọng của dự án, thực hiện giao dịch không đúng cách. Ví dụ như đẩy giá lên cao trước tin tốt để dụ dỗ nhà đầu tư nhỏ lẻ mua vào rồi bán tháo, hoặc phát tán tin xấu để hạ giá rồi mua vào với số lượng lớn.
Kiểm soát tính thanh khoản: Khiến các bên dự án phụ thuộc vào dịch vụ của họ, đe dọa tăng giá hoặc rút vốn, nếu không gia hạn hợp đồng sẽ làm sụp đổ, khiến các bên dự án rơi vào tình thế khó khăn.
Bán hàng kết hợp: Quảng bá bao gồm tiếp thị, quan hệ công chúng, và kéo giá trong "dịch vụ trọn gói", thực tế đều là lưu lượng giả, giá cả tăng cao trong thời gian ngắn chắc chắn sẽ sụp đổ, bên dự án không chỉ mất tiền mà còn có thể đối mặt với rủi ro pháp lý.
Phân biệt đối xử: Khi phục vụ nhiều dự án cùng lúc, thiên vị khách hàng lớn, cố tình hạ giá các dự án nhỏ, hoặc chuyển tiền giữa các dự án, tạo ra ảo giác "cái này mất cái kia được", dẫn đến các dự án nhỏ chịu thiệt hại.
Những hành vi này đều lợi dụng lỗ hổng quy định của thị trường tiền điện tử và kinh nghiệm thiếu hụt của các bên dự án, có thể dẫn đến việc giá trị thị trường của dự án bị bốc hơi, cộng đồng tan rã.
Kinh nghiệm từ thị trường tài chính truyền thống
Thị trường tài chính truyền thống - như cổ phiếu, trái phiếu, hợp đồng tương lai và các lĩnh vực khác - cũng đã phải đối mặt với những vấn đề tương tự. Ví dụ, "cuộc tấn công của thị trường gấu" làm giảm giá cổ phiếu thông qua việc bán tháo lớn. Các công ty giao dịch tần suất cao đôi khi sử dụng các thuật toán siêu tốc để chiếm ưu thế khi tạo lập thị trường, phóng đại biến động thị trường để thu lợi. Trong thị trường giao dịch ngoài sàn (OTC), thông tin không minh bạch cũng cung cấp cho một số nhà tạo lập thị trường cơ hội định giá không công bằng. Trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, một số quỹ phòng hộ bị cáo buộc đã thực hiện việc bán khống cổ phiếu ngân hàng một cách ác ý, làm trầm trọng thêm nỗi sợ hãi của thị trường.
Tuy nhiên, thị trường truyền thống đã tích lũy kinh nghiệm phong phú trong việc đối phó với những vấn đề này, điều này đáng để ngành mã hóa tham khảo. Dưới đây là một số điểm chính:
Quản lý nghiêm ngặt: Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) đã ban hành "Quy tắc SHO", yêu cầu phải đảm bảo cổ phiếu có thể cho vay trước khi thực hiện bán khống, nhằm ngăn chặn "bán khống trần". "Quy tắc giá tăng" quy định chỉ được thực hiện bán khống khi giá cổ phiếu tăng, hạn chế hành vi thao túng giá xấu. Hành vi thao túng thị trường bị cấm rõ ràng, vi phạm Điều 10b-5 của "Đạo luật Chứng khoán" có thể đối mặt với khoản phạt khổng lồ hoặc thậm chí là án tù. Liên minh Châu Âu cũng có "Quy định về Lạm dụng Thị trường" (MAR) tương tự, nhằm mục đích chống lại các hành vi thao túng giá.
Thông tin minh bạch: Thị trường truyền thống yêu cầu các công ty niêm yết báo cáo cho cơ quan quản lý nội dung thỏa thuận với các nhà tạo lập thị trường, dữ liệu giao dịch (bao gồm giá cả, khối lượng giao dịch) phải được công khai và có thể tra cứu, nhà đầu tư nhỏ lẻ cũng có thể nhận được thông tin này thông qua các đầu cuối chuyên nghiệp. Mọi giao dịch lớn đều cần phải báo cáo, nhằm ngăn chặn việc "đè giá" một cách bí mật. Độ minh bạch này đã giảm đáng kể không gian hành vi sai trái của các nhà tạo lập thị trường.
Giám sát thời gian thực: Sàn giao dịch sử dụng thuật toán để liên tục giám sát thị trường, ngay khi phát hiện sự biến động bất thường hoặc khối lượng giao dịch, chẳng hạn như một cổ phiếu đột ngột giảm mạnh, sẽ kích hoạt quy trình điều tra. Cơ chế ngắt mạch tự động tạm dừng giao dịch khi giá biến động mạnh, tạo cho thị trường một khoảng thời gian bình tĩnh, tránh sự lan tỏa của cảm xúc hoảng loạn.
Quy định ngành: Các cơ quan như Cơ quan Quản lý Tài chính Hoa Kỳ (FINRA) đã thiết lập các tiêu chuẩn đạo đức cho các nhà tạo lập thị trường, yêu cầu họ cung cấp báo giá công bằng và duy trì sự ổn định của thị trường. Các nhà tạo lập thị trường được chỉ định của Sàn giao dịch Chứng khoán New York (DMM) phải đáp ứng các yêu cầu về vốn và hành vi nghiêm ngặt, nếu không sẽ bị mất tư cách.
Bảo vệ nhà đầu tư: Nếu các nhà tạo lập thị trường làm rối loạn trật tự thị trường, nhà đầu tư có thể tìm kiếm bồi thường thông qua vụ kiện tập thể. Sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, nhiều ngân hàng đã bị cổ đông kiện vì hành vi thao túng thị trường. Công ty bảo vệ nhà đầu tư chứng khoán (SIPC) cung cấp một mức độ bồi thường cho những thiệt hại do hành vi sai trái của các nhà môi giới.
Mặc dù những biện pháp này không hoàn hảo, nhưng thực sự đã giảm đáng kể các hành vi bóc lột trong thị trường truyền thống. Kinh nghiệm cốt lõi của thị trường truyền thống là kết hợp quy định, tính minh bạch và cơ chế trách nhiệm, xây dựng một mạng lưới bảo vệ đa tầng.
Phân tích sự yếu kém của thị trường tiền điện tử
So với thị trường truyền thống, thị trường tiền điện tử dễ bị ảnh hưởng bởi hành vi không đúng cách hơn, lý do chính bao gồm:
Quy định chưa trưởng thành: Thị trường truyền thống có hàng trăm năm kinh nghiệm quản lý, hệ thống pháp luật tương đối hoàn thiện. Trong khi đó, hệ thống quy định toàn cầu của thị trường tiền điện tử vẫn đang ở giai đoạn ráp nối, nhiều khu vực vẫn chưa có quy định rõ ràng đối với thao túng thị trường hoặc hành vi của nhà tạo lập thị trường, tạo điều kiện cho những kẻ xấu.
Quy mô thị trường nhỏ: Giá trị vốn hóa và tính thanh khoản của tiền điện tử vẫn còn chênh lệch lớn so với thị trường cổ phiếu trưởng thành. Hoạt động của một nhà tạo lập thị trường đơn lẻ có thể dẫn đến sự biến động giá mạnh của một đồng tiền, trong khi các cổ phiếu vốn hóa lớn trên thị trường truyền thống thì khó bị thao túng dễ dàng như vậy.
Kinh nghiệm của đội ngũ dự án còn thiếu: Nhiều đội ngũ dự án mã hóa chủ yếu là các chuyên gia kỹ thuật, biết rất ít về lĩnh vực tài chính. Họ có thể không nhận ra những rủi ro tiềm ẩn của mô hình tùy chọn cho vay, dễ bị nhà tạo lập thị trường dẫn dắt sai lầm khi ký kết hợp đồng.
Thiếu minh bạch: Thị trường tiền điện tử thường sử dụng các thỏa thuận bảo mật, chi tiết hợp đồng ít được biết đến. Sự kín đáo này, vốn đã được quản lý chú ý trong thị trường truyền thống, lại trở thành điều bình thường trong thế giới mã hóa.
Những yếu tố này tác động tổng hợp, khiến các dự án nhỏ trở thành nạn nhân dễ bị tổn thương của hành vi cướp bóc, đồng thời cũng dần xói mòn nền tảng niềm tin và hệ sinh thái lành mạnh của toàn ngành.